In vriendschap is er geen moment dat je elkaar het ‘ja woord’ geeft. Je draagt geen ring met datum en je deelt geen bankrekening. Vriendschap is een zwembad dat steeds voller loopt maar nooit overstroomt. Je weet alleen niet met hoeveel mensen je in het zwemwater ligt.
Toen ik op de lagere school zat, had ik een ‘beste vriendinnetje’. Wij noemden elkaar zo. Wij aten halve koekjes, kenden een zoetwaterkreeft in de sloot, hadden een begraafplaats voor onze teennagels en wij wisten allebei dat de stoep 2024 tegels telde. Onze vriendschap was ondeelbaar tot er op een dag een grote vrachtwagen onderaan de flat stond en twee wildvreemde mannen de planken van mijn boekenkast en mijn grote hondenknuffel Boebes de laadruimte binnendroegen. We stonden hand in hand en tuurden over de balustraden. Zachtjes prevelden we dat we voor altijd beste vriendinnen zouden blijven. We zagen elkaar niet meer.
De tijd van ‘beste vriendinnetje’ is voorbij. Op Facebook heb ik wel 500 vrienden en in het echt vijf. Stel dat je met je beste vrienden naar Costa Rica op vakantie gaat. En stel dat ze heel stoer zijn en willen raften op de Naranjo rivier. Jij hebt hier helemaal geen zin in (in mijn geval je durft dit absoluut niet) en je stelt voor om spectaculaire foto’s van hen te maken vanaf een overhangend rotsblok halverwege hun tocht. Vanaf de steen heb je een prachtig uitzicht over het kolkende water en stroomopwaarts zie je het rubberbootje al aan komen varen. Een van hen ziet jou ook en steekt een hand op en zwaait. Juist op dat moment slaat de boot tegen een rots. Tot je schrik drijft het rubberen vlot omgekeerd verder en je vrienden in hun oranje reddingsvesten worden meegesleurd door het stromende water. Je rent naar de auto en pakt een touw met reddingsboei uit de achterbak. Vlakbij zijn ze al. Met de reddingsboei zal je er maar een kunnen redden. Wie redt je? En als je het antwoord weet zou je het dan hardop durven zeggen.
Sommige vriendschappen vinden snel hun volmaakte vorm. ‘De vriendschap heeft geen ander ideaalbeeld dan zichzelf’ (Montaigne, 1588). Bij een dergelijke vriendschap heeft een dialoog een stuwende kracht in zich. De opwinding die je daarbij voelt is eenmalig, je springt samen op een paard en draaft dan in een draaiende beweging omhoog tot de tijd van het samenzijn voorbij is en je het paard achterlaat. In een volgende ontmoeting stijg je samen weer op en draaf verder, de oneindige spiraal omhoog volgend. Jaloezie is er niet omdat je ook niet jaloers kan zijn op jezelf. Het vooruitzicht elkaar weer te zien maakt dat je sommige verhalen of onderwerpen bewaart en onaangeroerd laat. Dit doe je om ze in hun ruwe, zuiverste vorm te laten zien aan de ander om ze vervolgens samen te polijsten.
De dichter Menander noemde ‘hem gelukkig die ook maar de schaduw van een vriend had ontmoet’. Dit verlangen naar vriendschap krijgt op sociale media vorm in overdaad. Facebook is een barstensvol recreatiebad zonder badmeester. Over de witte bodem kruipt soms een zoetwaterkreeft. Wie hem ziet heeft geluk.
© Joke van Vliet
Bronnen: Montaigne, M. d. (1588). De essays. Amsterdam: Athenaeum – Polak & van Gennep.
Joke van Vliet 